Wiosna 2023 – gdzie jesteśmy?

17 maja 2023

Autor: dr Szymon Sikorski^{^[1]}

Trwający od ponad roku konflikt za naszą wschodnią granicą wielu już spowszedniał. Co więcej, coraz częściej i dotkliwiej odczuwamy skutki działań militarnych. Nie przeszkadza nam to jednak okazywać zrozumienie dla nieszczęścia Ukraińców. Pomoc przybrała już bardziej zinstytucjonalizowaną formę, zastępując porywy serca działaniami systemowymi. Przybysze znaleźli legalną pracę, płacą podatki, dzieci uczęszczają do szkół, przebiega proces uspokojenia skołatanych nerwów. Do jesiennych wyborów zostało jeszcze pięć miesięcy, i nie jesteśmy jeszcze w centrum kampanii wyborczej. Jak się zatem wydaje maj to dobry czas, by podjąć próbę oceny naszej sytuacji ekonomicznej.

Materiał niniejszy stanowi kontynuację zapoczątkowanego w 2022 r. cyklu analiz publikowanych na łamach Forum Ekonomicznego. Wydarzenia polityczne w Europie spowodowały wówczas konieczność wstrzymania kolejnych publikacji, gdyż poziom nieprzewidywalności był zbyt wysoki. Z tej perspektywy patrząc, ten ponad rok daje już bezpieczny dla analizy bufor czasowy.

Giełda prawdę Ci powie

Można założyć, że notowania giełdowe to prawdziwy probierz stanu gospodarki. Warto zatem prześledzić wyniki WIG od 24 lutego 2022 r. W tej części posłużę się danymi zaczerpniętymi z portalu „Bankier.pl”[2]. W rok 2022 wchodziliśmy z silną tendencją zwyżkową, by 13 stycznia 2022 r. ustanowić rekord z wynikiem 73.697,5 pkt. 24 lutego 2022 r., w dniu rozpoczęcia wojny indeks spadł do 56.086,85 pkt, czyli o 17.610,65 pkt.– tj. o 23,89%. Jednak wówczas nie osiągnięto jeszcze kursu minimalnego dla analizowanego okresu – ten nastąpił 13 października 2022 r., gdy WIG osiągnął 45.017,5 pkt. Wydarzenia te zbiegły się z najsilniejszym od początku wojny atakiem rakietowym na terytorium Ukrainy[3], wyciekiem gazu z rurociągu „Przyjaźń”[4] oraz niejasnymi pogróżkami dotyczącymi użycia przez Rosję broni nuklearnej[5] – o czym wówczas donosiły media. Dla porządku należy zaznaczyć, że także ten wynik jest wyższy od notowań z początku pandemii, gdy to 16 marca 2020 r. (w piątym dniu ogłoszonego w Polsce lockdownu) WIG odnotował najniższy poziom 35.588,11 pkt.

Z tej części analizy wyłania się obraz wskazujący, że nawet w realiach wojny WIG systematycznie się umacniał i po korekcie kursu, która nastąpiła 27 marca 2023 r. (56.502,5 pkt.) ponownie odrabia straty. W dniu przygotowywania niniejszej analizy, czyli 5 maja 2023 r., WIG miał wartość 62.692,96 pkt., i był na poziomie z 20 kwietnia 2022 r.(62.780,02), czyli prawie sprzed roku.

Jako ciekawostkę można potraktować prognozę, której autorem jest Harry Dean– ekonomista i autor powieści „Wielki kryzys jest przed nami”, który przewiduje, że „w najbliższych miesiącach może czekać nas największy krach giełdowy w naszym życiu. S&P 500 ma stracić 85%, Nasdaq – ponad 90% swojej wartości, a Bitcoin – odnotować nawet ponad 95% straty”[6]– o czym 11 kwietnia 2023 r. informował portal „money.pl”. Co zatem od roku zmieniło się w naszej gospodarce?

Czas niepewności

Świadczona przez polski rząd pomoc Ukrainie, według danych Ministerstwa Finansów, które 15 kwietnia 2023 r. podał PAP, osiągnęła około 50 mld zł, czyli 2% naszego PKB[7]. Pomoc okazywana przez Polaków trudna jest do wyliczenia, ale można przypuszczać, że zwłaszcza w pierwszym okresie wojny była ona znacząca. Nie mamy zatem powodów, by się wstydzić, że odwróciliśmy się od człowieka będącego w potrzebie.

Ważnym wyznacznikiem turbulentnej sytuacji na rynku, jest wskaźnik PMI. Od października 2022 r., gdy osiągnął wartość 42 pkt., do lutego 2023 r. rósł on systematycznie, jednak za kwiecień spadł do poziomu 46,6 pkt., osiągając wielkość z listopada 2019 r. Warto pamiętać, że nadal jednak jesteśmy powyżej minimum z kwietnia 2020, gdy wynosił on 31,9 pkt[8].

Niepokoić mogą również dane dotyczące szacunkowego wykonania budżetu państwa w okresie styczeń – marzec 2023 r. Ministerstwo Finansów 26 kwietnia 2023 r. podało, że: „dochody wynosiły 124,7 mld zł, tj. 20,6%, wydatki 136,7 mld zł, tj. 20,3%, deficyt 12,0 mld zł, tj. 17,7%”[9]. Dla porównania rok temu szacunkowe wykonanie budżetu państwa w okresie styczeń – marzec 2022 r. wyniosło: „dochody 120,1 mld zł, tj. 24,4%, wydatki 120,4 mld zł, tj. 23,1%, deficyt 0,3 mld zł, tj. 0,9%”[10]. To niestety potwierdza, że znajdujemy się w trudnej sytuacji i ponosimy znaczące koszty wojny w Europie. Jednak jednocześnie warto pamiętać, że zeszły rok zakończyliśmy ze względnie dobrymi wynikami, gdyż szacunkowe wykonanie budżetu państwa w okresie styczeń – grudzień 2022 r., w stosunku do ustawy budżetowej na 2022 r., wyniosło: „dochody: 505,0 mld zł, tj. 102,6%, wydatki: 517,4 mld zł, tj. 99,1%, deficyt: 12,4 mld zł, tj. 41,6%[11]. Jako dobry wynik można wskazać fakt, że dochody były o 2,6% wyższe od założonych w budżecie, a przecież nie brakowało nam nieplanowanych wydatków. Jednakże nawet pomimo wdrażanych tarcz i objęcia uchodźców świadczeniami społecznymi wydatki w 2022 r. okazały się niższe o 0,9% od założonych w budżecie. Warto też zaznaczyć, że od kilku lat wszystkie państwa stosują taką samą gamę finansowych instrumentów budżetowych i Polska nie jest tu żadnym wyjątkiem.

Sprzedaż detaliczna spada

Czasy niepewności w naturalny sposób zniechęcają do wydawania pieniędzy na zbytki. Ograniczamy zakupy nowych rzeczy. Trzeba jednak pamiętać, że ci z nas, którzy interesują się sportem na Mistrzostwa Świata w piłce nożnej, które odbywały się w Katarze od 20 listopada do 18 grudnia 2022 r., już wówczas kupili większe telewizory, a w tym roku igrzysk nie będzie. Może też za sprawą wzrastającej świadomości ekologicznej zaczęliśmy naprawiać, a nie wyrzucać sprzęt AGD – zainteresowanych odsyłam do mojej analizy „Odpady – wyzwanie czy czysty zysk”, która ukazała się na łamach Forum Ekonomicznego 31 marca 2022 r.[12]. O tym, że niechętnie wydajemy pieniądze, świadczyć może także fakt, że według analiz jakie przedstawił portal „money.pl”: „Polacy na kontach trzymają 1 bilion 250 mld zł oszczędności”[13]. Można zatem stwierdzić, że posiadamy jeszcze rezerwy, które będą w stanie stymulować popyt wewnętrzny. Niemniej jednak, jak 24 kwietnia 2023 r. podał portal „Next”, powołując się na dane GUS: „sprzedaż detaliczna spadła w marcu br. o 7,3% rok do roku (…). To tzw. odczyt w cenach stałych. W cenach bieżących sprzedaż wzrosła o 4,8 proc. Oznacza to, że płacimy na zakupach znacznie więcej niż rok temu, ale kupujemy mniej! Z poniedziałkowych danych GUS wynika także, że spadła produkcja przemysłowa i budowlana”[14]. Dane dotyczące rynku budowlanego, poddam analizie w dalszej części tekstu. Niepokojem powinny napawać wyniki, jakie 5 maja 2023 r. podał portal „tvn.24.pl” informując, za niemieckim Federalnym Urzędem Statystycznym że: wskaźnik nowych zamówień w niemieckim przemyśle w marcu spadł znacznie bardziej, niż oczekiwano. Obniżka wyniosła 10,7% miesiąc do miesiąca”[15]. Mając na względzie, że Berlin pozostaje naszym głównym partnerem gospodarczym, tak głęboka redukcja może odbić się na nas rykoszetem. Z pewnością wpływ na kolejne wyniki niemieckiej gospodarki będzie miał też rynek energii elektrycznej. Otóż po decyzji będącej przedmiotem wieloletnich dyskusji, w nocy z 15 na 16 kwietnia 2023 r., nasi zachodni sąsiedzi wyłączyli trzy ostatnie elektrownie atomowe: Isar 2, Emsland i Neckarwestheim 2[16] i gdy w poniedziałek gospodarka weszła na tory normalnej pracy rząd federalny stanął przed koniecznością importu 4,7 GW energii. Kupiono ją we Francji (która w 2021 r. wytwarzała 69% energii z atomu^[17]) i w Polsce (opartej na „brudnej” węglowej energetyce)^[18]. Pełne spektrum analizy wymaga podkreślenia, że pomimo deklarowanej niechęci do węgla, według niemieckiego „Federalnego Urzędu Statystycznego w zeszłym roku [red. 2022] z elektrowni węglowych pochodziło 33,3% wytworzonej i wprowadzonej do sieci energii elektrycznej; rok wcześniej udział ten wynosił 30,2%. 60% energii wytworzonej z węgla pochodziło z elektrowni opalanych węglem brunatnym, a 40% – z elektrowni na węgiel kamienny. Udział gazu ziemnego w produkcji energii elektrycznej w Niemczech spadł w 2022 roku do 11,4% (z 12,6% w 2021 roku)”^[19]. W 2022 r. podjęto także prace nad uruchomieniem nowej kopalni odkrywkowej węgla brunatnego w okolicach wioski Lützerath (Nadrenia Północna-Westfalia), czemu sprzeciwiali się aktywiści klimatyczni, o czym obszernie donosiły media^[20]. Pojawia się w tym miejscu jeszcze jedna koncepcja – być może tak złe wyniki niemieckiego przemysłu staną się dla krajów tzw. Starej Unii – głównie Francji i Hiszpanii „straszakiem” i niejako potwierdzeniem dla konieczności wdrożenia zaakceptowanego przez Bundestag planu dofinansowania niemieckiej gospodarki kwotą 200 mld euro, o czym już 21 października 2022 r. informował portal „rp.pl”[21].

Powracając jednak do Polski, jak się jednak wydaje spowolnienie nie dotyczy naszych planów urlopowych, gdyż jak 4 grudnia 2022 r. donosił portal „superbiznes.pl”: „największe biura podróży Itaka, TUI, Coral i Rainbow odnotowały gigantyczny wzrost zainteresowania oraz sprzedaży wyjazdów wakacyjnych na 2023 rok. Zainteresowanie jest tak duże, że niektóre z nich decydują się na rozszerzenie oferty”[22], a szczególnie popularne kierunki to: Włochy, Hiszpania i Portugalia[23].

Pewnymi obawami mogą napawać dane z rynku mieszkaniowego. „Budowlanka” zwalnia, lecz przyczyn tego zjawiska można upatrywać w kilku przesłankach, nie koniecznie w kondycji polskiej gospodarki. Ciekawym i niepokojącym zarazem zjawiskiem jest nagły upadek dużych banków. Wszystko zaczęło się w styczniu 2023 r. od nagłego upadku Silicon Valley Bank (SVB)[24]. Nagłego, gdyż wcześniej bank w raporcie informował o bardzo dobrych wynikach finansowych. Czy to ruszyło lawinę podobną do wydarzeń z 15 września 2008 r. i upadku banku Lehman Brothers? Jeszcze nie wiadomo. Tym niemniej zadziwiający wydaje się fakt, że w kłopoty popadł najpierw Deutsche Bank – któremu na pomoc ruszył rząd federalny[25], a następnie Credit Suisse przejęty bardzo szybko przez UBS, o czym 26 marca 2023 r. informował portal „busienessinsider”[26]. Do czarnej listy 27 kwietnia dołączył First Republic z San Francisco, o czym informował „busienessinsider”[27], zaś 5 maja 2023 r. portal „business inisder” podał, iż: akcje banku PacWest spadły na giełdzie nowojorskiej o 50,6%”[28] – i to w ciągu jednego dnia. Te wydarzenia przywołują na pamięć przesłanie filmu z 2010 r. „Inside Job”, którego reżyserem jest Charles Ferguson. Przedstawia on kulisy decyzji, które doprowadziły do kryzysu zaufania do banków z lat 2008–2010[29].

Do tej pory nie słychać na szczęście o kłopotach polskich banków, co może potwierdzać siłę naszej gospodarki i nie szukanie przez kierownictwa tych banków szybkich zysków na ryzykownych instrumentach finansowych. Co więcej, jak 31 stycznia 2023 r. informowało Ministerstwo Finansów, Polska wystąpiła z Międzynarodowego Banku Współpracy Gospodarczej[30] i nie spowodowało to nieprzewidzianych ruchów na rynkach. Widzimy zatem, że banki mają problemy same z sobą, co kanalizuje ich aktywność na przetrwanie i odbudowę zaufania. Nikt z inwestorów nie jest na tyle szalony, by zadłużać się i umieszczać rozpoczęte inwestycje budowlane w niepewnych bankach.

Drugim czynnikiem spowolnienia na rynku budowlanym – tym razem już w Polsce – wydaje się być zmiana polityki banków, z zakresie udzielania kredytów, zwłaszcza w walutach obcych pod wpływem wyroków TSUE[31] z lutego 2023 r. oraz działań rządu[32]. To budzi niepokój w instytucjach finansowych, skutkując ostrożniejszą politykę kredytową.

Trzecim czynnikiem może być spadająca liczba studentów – jak podał GUS: „w roku akademickim 2021/2022 w porównaniu z rokiem akademickim 2010/2011 liczba studentów zmniejszyła się o 33,8%, a liczba absolwentów o 40,2%”[33], co oznacza, że w takich miastach jak Wrocław, Kraków, czy Warszawa rynek wynajmu mieszkań dla studentów kurczy się bardzo dynamicznie. Kolejnym czynnikiem okazuje się wejście na rynek pracy pokolenia „Z”, które gotowe jest często zmieniać firmę i miejsce pracy – co 24 marca 2023 r. analizie poddał portal „strefabiznesu.pl”[34]. Ponadto upowszechnienie się zdalnej pracy, zwłaszcza po nowelizacji Kodeksu pracy, która weszła w życie 7 kwietnia 2023 r.[35], umożliwia uzyskanie ekwiwalentu, lub dodatku za energię, czy Internet. Dla wielu firm oznacza to oszczędności na rachunkach za media, w tym energię i ogrzewanie[36] oraz czynszach za wynajem powierzchni. Rosnąca efektywność i wydajność tej formy zatrudnienia może w niedługiej przyszłości stać się przesłanką do redukcji zbędnych etatów.

Kolejnym niepokojącym sygnałem są planowane redukcje zatrudnienia, zwłaszcza w firmach motoryzacyjnych. Jak 16 marca 2023 r. informował portal „bizbog.pl”: „Volvo Buses podjęło decyzję o stopniowym wygaszeniu i zamknięciu fabryki we Wrocławiu w pierwszym kwartale 2024 roku. Swoją decyzję firma tłumaczy zmianą modelu biznesowego w Europie. Nie zmienia to jednak faktu, że aż 1,5 tysiąca pracowników straci dotychczasowe miejsce pracy”[37]. Trudno powiedzieć w jakiej mierze jest to dowód, że w polskiej gospodarce źle się dzieje. Na pamięć wracają wydarzenia powiązane z kryzysem zaufania do instytucji finansowych zapoczątkowanym wspomnianym już upadkiem Lehman Brothers. Wówczas okazało się, że wbrew utrwalanemu przez wiele lat paradygmatowi kapitał jednak posiada swoją narodowość, o czym 17 grudnia 2011 r. informował portal „Rzeczpospolita”, pisząc: „prezes Fiata, który częściowo wycofał swoją produkcję z Polski, przyznał wprost, że ta decyzja „nie miała sensu ekonomicznego ani przemysłowego” – po prostu trzeba było dać pracę Włochom, którzy przyjęli to z radością. Było to posunięcie nie mające nic wspólnego z zasadami wolnego rynku. Każdego dnia tysiąc Fiatów Panda nie będzie schodzić z linii produkcyjnej w Tychach, tylko w Pomiglianod’Arco pod Neapolem”[38]. Takie są skutki braku rodzimej globalnej marki w sektorze motoryzacyjnym.

Polska w ratingach – jak oceniają nas inni?

Względne uspokojenie nastrojów przyniosły prognozy międzynarodowych instytucji ratingowych. Według raportu z przeglądu gospodarczego Polski OECD za 2022 r., który został opublikowany 27 lutego 2023 r.: „Polska z powodzeniem poradziła sobie z dużym napływem uchodźców z Ukrainy, a prowadzona przez rząd polityka fiskalna pozytywnie wspiera gospodarkę w obliczu wyzwań związanych z wyższymi cenami energii[39]. Presja wywołana wzrostem cen energii, która zaczęła się w 2021 r. – o czym pisałem w materiale „Analiza gospodarcza: Inflacja – skąd te czarne rekordy?” z 11 stycznia 2022 r.[40], niwelowana była kolejnymi działaniami rządu zmierzającymi do ustalenia maksymalnych cen nośników energii. Opinię publiczną niepokoiły także możliwe braki dostaw głównie węgla, lecz i te zostały opanowane. Wyzwaniem nadal aktualnym pozostaje sprawa tranzytu płodów rolnych. Zaniedbania w tym zakresie będą dla rządu bardzo kosztowne wizerunkowo, a dla nas podatników finansowo. Dziesięć dni wcześniej, bo 17 lutego, opublikowany został materiał S&P potwierdzający dotychczasowy rating Polski. Analitycy zdecydowali „o utrzymaniu oceny ratingowej Polski na poziomie A-/A-2 odpowiednio dla długo- i krótkoterminowych zobowiązań w walucie zagranicznej oraz A/A-1 odpowiednio dla długo- i krótkoterminowych zobowiązań w walucie krajowej. Perspektywa ratingu pozostała na poziomie stabilnym”. Jednocześnie S&P obniżyła prognozę wzrostu dla Polski na 2023 r. do 0,9% uzasadniając to nadal występującymi skutkami gospodarczymi agresji Rosji na Ukrainę[41]. Wskazano także, na możliwości stabilizacji poziomu długu publicznego netto na rozsądnym poziomie 45% PKB. 13 lutego 2023 r. również Komisja Europejska przedstawiła prognozy dla Polski, z których wynika, że: „KE spodziewa się dynamicznego spadku inflacji od II kw. br. (…). Inflacja (HICP) zacznie wyraźnie spadać od II kw. br. osiągając jednocyfrowe wartości już w IV kw. br. (7,5%). Średnioroczna inflacja w br. zdaniem KE spadnie do 11,7%, by w 2024 r. obniżyć się zdecydowanie do 4,4% (…). Polska w 2023 r. uniknie recesji ze wzrostem PKB na poziomie 0,4%, a w 2024 r. nastąpi przyspieszenie tempa wzrostu PKB do 2,5%. Skumulowany wzrost PKB w Polsce w latach 2023–2024 będzie wyższy niż wzrost gospodarczy w całej UE i wyniesie 2,9%, w porównaniu do 2,4% w UE[42]. Trendy te należy uznać za zgodne z analizami przedstawionymi 22 listopada 2022 r. przez OECD, w których prognozowano znaczne spowolnienie światowej gospodarki, ale nie recesję[43]. Oczywiście prognozy to jedno, a fakty to drugie. Lecz i na tym polu, jak się wydaje, nie mamy powodów do paniki, gdyż jak wskazywał MFW w raporcie Public Investment Management Assessment (PIMA) z 3 października 2022 r. „Polska charakteryzuje się relatywnie silnymi instytucjami zaangażowanymi w planowanie, budżetowanie, procedury zamówień i przetargów, zarządzanie realizacją projektów. Pokazuje też, jak Polska zarządza swoją infrastrukturą publiczną w każdej z trzech faz cyklu zarządzania inwestycjami publicznymi (…). Zawiera też rekomendacje, obejmujące wzmocnienie procesów zarządzania inwestycjami publicznymi m.in. dotyczące udoskonalenia procesów oceny projektów, wzmocnienie nadzoru nad spółkami publicznymi i partnerstwami publiczno-prywatnymi, zapewnienie kompleksowego i spójnego ujęcia inwestycji publicznych, wprowadzenia standardowych kryteriów wyboru projektów oraz usprawnienia systemów informatycznych związanych z zarządzaniem inwestycjami publicznymi”[44].

Bezrobocie w ryzach

Przerwane łańcuchy dostaw to także kłopoty po stronie producentów, gdyż oznaczają brak podzespołów. Wielu analityków obawiało się silnego tąpnięcia na rynku, w tym redukcji etatów. Przesłanki takich ocen należy uznać za racjonalne, gdyż w czasach niepewności ograniczamy swoje wydatki do minimum. Na szczęście, jak wskazywały raporty Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 6 kwietnia 2023 r., „stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec marca 2023 r. wyniosła 5,4 proc. To o 0,1 pkt. proc. mniej niż w lutym br. i o 0,4 pkt. proc. mniej niż w końcu marca 2022 r. W marcu 2023 r. w urzędach pracy zarejestrowano 848,3 tys. bezrobotnych. W porównaniu z poprzednim miesiącem ich liczba spadła o 16,5 tys. osób, czyli o 1,9%. W rejestrach bezrobotnych w końcu marca 2023 r. było ich o 53,8 tys. (tj. o 6,0%) mniej niż w końcu marca 2022 r. Pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 94,7 tys. wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej. To o 0,7 tys. więcej niż w lutym 2023 r.”[45]. W żadnym województwie bezrobocie nie przekroczyło 9,5%. Oczywiście ważnym czynnikiem koniunktury była względnie łagodna zima, umożliwiająca kontynuowanie prac zapoczątkowanych jesienią. Również według Eurostatu: „stopa bezrobocia w lutym ukształtowała się w Polsce na poziomie 2,8%. Z kolei stopa bezrobocia w strefie euro w lutym, po uwzględnieniu czynników sezonowych, wyniosła 6,6%.” – o czym informował 5 kwietnia 2023 r. portal „infor.pl”[46]. Wynik ten dał Polsce drugie, po Czechach, miejsce pod względem najniższej stopy bezrobocia w UE.

W niniejszym materiale analizie poddane zostały dane WIG, wskaźnik PMI, wykonanie budżetu, spadki sprzedaży detalicznej, rynek budowlany, kłopoty banków, międzynarodowe ratingi i bezrobocie. Wszędzie, we wszystkich tych miernikach, widać ogromną niepewność, lecz nie można mówić o panice. Za sukcesy można uznać: opanowanie sytuacji panik na rynkach produktów spożywczych (a było ich 12), kłopotów z zaopatrzeniem w węgiel, nowelizację ustawy o dochodach JST – która umożliwiła przekazanie dodatkowych środków w kwocie prawie 13,7 mld zł[47], obniżenie podatku PIT z 17% do 12%, podniesienie kwoty wolnej od podatku, podniesienie płacy minimalnej i uniezależnienie się, w granicach sankcji przyjętych przez UE, od dostaw rosyjskiego gazu i ropy – chociaż generuje to ogromne koszty po stronie Orlenu, sięgające według różnych szacunków nawet 27 mln USD dziennie[48]. Zwłaszcza w tym ostatnim przypadku nie spełniły się kasandryczne analizy, wskazujące, że cena litra etyliny, czy oleju napędowego przekroczą 10 zł. Nawet obniżenie przez OPEC+ wydobycia o „3,66 mln baryłek dziennie, co odpowiada 3,7 proc. światowego popytu”, o czym 2 kwietnia 2023 r. informował portal „money.pl”[49], nie doprowadziło do eksplozji cenowej na stacjach. Wszystkie koncerny utrzymały lub nawet obniżyły ceny. Niepokojem napawa szum informacyjny dotyczący wykorzystania przekopu Mierzei Wiślanej oraz wykorzystania i przyszłości portu w Elblągu, zwłaszcza w świetle danych jakie 17 marca 2023 r. przedstawił portal „business insider” z którego wynika, że jesteśmy „na szarym końcu wśród europejskich państw z dostępem do morza w wykorzystaniu tego potencjału w transporcie. W ubiegłym roku krajowe porty skokowo zwiększyły przeładunek, ale w Europie ich wyniki nie zadziwiają. Wiele portów rosło szybciej”[50]. Jak się wydaje jest to efekt wieloletnich zaniechań, mających swój początek jeszcze w 1991 r., a związanych z rozbudową połączeń lądowych na kierunku wschód-zachód oraz marginalizacją przy tym kierunku północ-południe. Obrazem tego marnowania potencjału może być stan infrastruktury do transportu rzecznego. Temat ten został poddany osobnej analizie w materiale: „Transport śródlądowy – czas płynie jak rzeka”, który ukazała się w periodyku „Biznes i ekologia”[51].

Chociaż zagrożeń nam nie brakuje, a i wyzwania się piętrzą, wiele wskazuje na to, że nasza gospodarka chociaż znacząco obciążona i funkcjonująca w realiach ogromnej niestabilności radzi sobie całkiem nieźle.

Jak zawsze zachęcam Czytelników do samodzielnego wyciągnięcia wniosków.

Autor składa podziękowania na ręce prof. Józefa Bieńka (URK) za okazaną pomoc.

[1] Dr Szymon Sikorski, pełnomocnik i asystent rektora Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, absolwent studiów MBA, analityk, politolog, historyk, dziennikarz. Ekspert Platformy Przemysłu Przyszłości, panelista i moderator Forum Ekonomicznego, członek Rady Naukowej Polskiego Klubu Ekologicznego – Kraków oraz krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, analityk Rady ds. Rolnictwa i Obszarów Wiejskich przy Prezydencie RP.

[2] Dane za: https://www.bankier.pl/inwestowanie/profile/quote.html?symbol=WIG, data pobrania 5 V 2023 r.

[3]https://wydarzenia.interia.pl/raporty/raport-ukraina-rosja/aktualnosci/news-poniedzialkowy-atak-rakietowy-w-ukrainie-najwiekszym-od-pocz,nId,6339005, data pobrania 5 V 2023 r.

[4]https://wydarzenia.interia.pl/kujawsko-pomorskie/news-wyciek-z-rurociagu-przyjazn-zapach-dal-do-myslenia,nId,6341223, data pobrania 5 V 2023 r.

[5]https://wydarzenia.interia.pl/raporty/raport-ukraina-rosja/aktualnosci/news-macron-atak-nuklearny-na-ukraine-nie-sprawi-nuklearnej-odpow,nId,6343855, data pobrania 5 V 2023 r.

[6]https://www.money.pl/gielda/s-p500-nasdaq-bitcoin-to-bedzie-najwiekszy-krach-w-historii-apokaliptyczna-wizja-6886260004088736a.html, data pobrania 5 V 2023 r.

[7]https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1561419%2Cminister-rzeczkowska-polska-wydala-na-pomoc-ukrainie-ok-50-mld-zlotych, data pobrania 5 V 2023 r.

[8]https://www.bankier.pl/gospodarka/wskazniki-makroekonomiczne/pmi-polska-pol, data pobrania 5 V 2023 r.

[9]https://www.gov.pl/web/finanse/szacunkowe-wykonanie-budzetu-panstwa-w-okresie-styczen—marzec-2023-r, data pobrania 5 V 2023 r.

[10]https://www.gov.pl/web/finanse/szacunkowe-wykonanie-budzetu-panstwa-w-okresie-styczen—marzec-2022-r, data pobrania 5 V 2023 r.

[11]https://www.gov.pl/web/finanse/szacunkowe-wykonanie-budzetu-panstwa-w-okresie-styczen–grudzien-2022-r, data pobrania 5 V 2023 r.

[12]https://www.forum-ekonomiczne.pl/odpady-wyzwanie-czy-czysty-zysk/, data pobrania 5 V 2023 r.

[13]https://www.money.pl/pieniadze/1-bilion-250-mld-zl-tyle-oszczednosci-trzymaja-polacy-na-kontach-szukajcie-innego-banku-6891902199347329v.html,