Polityka ekonomiczna czy ekonomia polityczna na Bałkanach – Regionalny Obszar Ekonomiczny, “mini-Schengen” i Wspólny Regionalny Rynek 18 czerwca 2021 Bez kategorii Anna Górska W regionie Bałkanów Zachodnich (BZ), który od dziesięcioleci jest obciążony wieloaspektowymi konfliktami, każda forma współpracy jest niezwykle istotna, zwłaszcza, że jest to jeden z wymogów członkostwa w Unii Europejskiej. W ostatnim czasie pojawiło się wiele inicjatyw mających na celu wzmocnienie współpracy regionalnej, szczególnie współpracy gospodarczej. Każda z nich ma swoich zwolenników i przeciwników w regionie. Niektóre odczytywane są jako polityczne „zasłony dymne” mające na celu tworzenie wizerunku dobrosąsiedzkiej współpracy, a nie jako inicjatywy, która w rzeczywistości mogłyby się przyczynić się do użytecznej integracji gospodarczej Bałkanów Zachodnich. Wielorakość i wielowarstwowość współpracy na Bałkanach i ilość inicjatyw mających na cele uatrakcyjnienie rynku jest z jednej strony próba zintensyfikowania współpracy, a z drugiej dużym wyzwaniem dla regionu.Ekonomia tradycyjnie przeplata się z polityką. Kto jest za, a kto przeciw i dlaczego?Co te inicjatywy wniosły dla regionu?Kierunek na przyszłość Najbardziej obiecujące i najbardziej dynamicznie się rozwijające programy współpracy regionalnej to Wspólny Regionalny Rynek w ramach Procesu Berlińskiego i “mini-Schengen”. Wspólny Regionalny Rynek został opracowany na prośbę premierów sześciu krajów Bałkanów Zachodnich jako wspólne podejście do wzmocnienia współpracy ekonomicznej na Bałkanach Zachodnich w kontekście Procesu Berlińskiego. Został przyjęty na szczycie Bałkanów Zachodnich w Sofii w listopadzie 2020 r. Stanowi kontynuację Wspólnego Planu dla Regionalnego Obszaru Ekonomicznego zatwierdzonego na szczycie w Treście w 2017 r, którego wdrożenie spotkało się z wieloma wyzwaniami i dwustronnymi sporami w regionie, negatywnie wpływając na jego realizację. We wrześniu 2019 r., w równoległym procesie, przywódcy Serbii, Macedonii Północnej i Albanii, ogłosili kolejny program współpracy, tzw. “mini-Schengen”, inicjatywę mającą na celu umożliwienie swobodnego przepływu osób, dóbr, usług i kapitału na Bałkanach Zachodnich. Serbia opowiedziała się za przyłączeniem do inicjatywy wszystkich sześciu krajów BZ, w tym Kosowa, którego formalnie nie uznaje. Prezydent Serbii stwierdził, iż uznanie suwerenności Kosowa nie ma nic wspólnego z przepływem dóbr, ludzi, usług i kapitału. Z drugiej strony, Kosowo zdecydowało się przyłączyć do inicjatywy dopiero podpisania porozumienia Belgrad-Prisztina w Waszyngtonie. Pomimo zaproszenia, Bośnia i Hercegowina oraz Czarnogóra, zdecydowały się pozostać obserwatorami, co de facto spowodowało, że „mini-Schengen” nie stało się powszechną inicjatywa regionalną. Inicjatywy regionalne w BZ mają z jednej strony służyć procesowi integracji państw regionu z UE, jednocześnie są wynikiem narastającego rozczarowania w regionie brakiem realnych postępów w procesie integracji, w tym przełożeniem rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Albanią i Macedonią Północną. Pojawiły się obawy, ze przystąpienie do inicjatywy “mini-Schengen” może jeszcze bardziej spowolnić tempo integracji z Unią Europejską. Kolejna niedoskonałością planu “mini-Schengen” pozostaje był brak strategii, szczegółowych celów, wskażników, struktury, dostępnych zasobów finansowych i wykwalifikowanego personelu. Inicjatywa pokazała jednak realny obraz poziomu zaufania w regionie i uwidoczniła jak trudno jest zbudować atmosferę dla wzajemnie korzystnej współpracy. Niewątpliwie pojawiły się pozytywne efekty w/w inicjatyw. Należy do nich podpisanie przez Serbię i Albanię umowy umożliwiającej swobodny przepływ jej mieszkańców, z ważnymi dokumentami biometrycznymi, zawarcie memorandum o współpracy w walce przeciwko COVID-19 przez przywódców Albanii, Macedonii Północnej i Serbii. Podobne wyzwania napotyka Rada Współpracy Regionalnej, organizacji koordynującej pracę dla Wspólnego Regionalnego Rynku. Brak koordynacji, nierozwiązane kwestie, różne etapy rozwoju gospodarek Bałkanów Zachodnich, nie w pełni dostosowane instrumenty wsparcia finansowego i technicznego są czynnikami spowalniającymi współpracę. Bez względu jednak na długą list wyzwań, Wspólny Regionalny Rynek wydaje się być stosunkowo skutecznym mechanizmem. Posiada wsparcie Komisji Europejskiej i ma na celu umożliwienie niezakłóconego przepływu towarów, usług, kapitału i wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, uczynienie regionu bardziej atrakcyjnym dla inwestycji i handlu oraz przyspieszenie konwergencji z UE, przynosząc w ten sposób dobrobyt obywatelom Bałkanów Zachodnich. https://d4d-ks.org/wp-content/uploads/2021/05/D4D_MiniSchengen_ENG.pdf Final.-Political-Declaration_CRM-2021-2024.pdf (wb6cif.eu) Three countries agree mini Schengen in the Balkans – EURACTIV.com
