VIII EKS: Jak skutecznie pomagać uchodźcom? Doświadczenia z Polski i Niemiec. Relacja z debaty

Europa mierzy się dzisiaj z największym kryzysem uchodźczym od czasu II wojny światowej, który jednocześnie stanowi duże wyzwanie dla państw przyjmujących. Szczególnie ten problem dotyczy Polski i Niemiec, w których zamieszkało najwięcej Ukraińców, uciekających przed wojną. Większość z uchodźców chciałaby żyć w miarę normalnym życiem i utrzymywać się samemu, póki wojna się nie skończy. Nie jest to jednak proste.

Statystyki pokazują, że wolnych miejsc pracy jest o wiele za mało, a warunki zatrudniania nie są tak przyjazne. Jak więc Polska i Niemcy radzą sobie z kryzysem uchodźczym i jakie rozwiązania stosują? Jakie narzędzia wykorzystują, aby zapewnić ich integrację społeczną i gospodarczą? Na te pytania odpowiadali uczestnicy debaty pt. Jak skutecznie pomagać uchodźcom? Doświadczenia z Polski i Niemiec, która odbyła się w ramach VIII Europejskiego Kongresu Samorządów. Rozmowę poprowadziła ekspertka fundacji „Nasz Wybór” z Warszawy Ivanna Kyliushnyk, a udział w debacie wzięli: Urs Unkauf – Dyrektor Zarządzający Federalnego Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego i Handlu Zagranicznego (BWA), Niemcy; Alexander Dubowy – Kierownik Zespołu ds. Ekonomicznych Austriackiego Funduszu Integracji; Iryna Shatkivska – Przewodnicząca Fundacji Charytatywnej „Głos Kobiet Ukrainy”; Izabella Woźnicka – Partner WP Law Kancelaria prawna Woźniccy & Partners sp.j. oraz Olga Doleśniak-Harczuk – Zastępca Redaktora Naczelnego Miesięcznika Nowe Państwo, która rozpoczęła debatę.

Jako dziecko, wychowane w rodzinie uchodźców w Niemczech, Olga Doleśniak-Harczuk porównywała zmianę, które zachodziły w polityce migracyjnej na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Jej zdaniem, Polska doskonale poradziła sobie z wyzwaniami, związanymi z kryzysem uchodźczym. Jak pokazują statystyki, 746 tysięcy obywateli Ukrainy już są wdrożone w polski rynek pracy co oznacza, że ich integracja przebiega szybko i sprawnie. Uchodźcy z Ukrainy są w stanie szybciej nauczyć się języka polskiego, niż niemieckiego i w związku z tym – szybciej znaleźć pracę. Jednym z największych zadań, zdaniem Olgi Doleśniak-Harczuk jest integracja dzieci, którzy uczą się zdalnie i nie mają bliskich kontaktów z polskimi dziećmi.

 Izabella Woźnicka, z kolei, oceniła przyjęte ustawy, dotyczące uchodźców w Polsce. Jej zdaniem, skuteczność tych dokumentów będzie można ocenić dopiero z czasem, ale przyjęte ustawy umożliwili rozwiązanie pilnych potrzeb społeczeństwa. Oceniła też, że kryzys uchodźczy może przyspieszyć proces wdrożenia ważnych i potrzebnych wcześniej ustaw, dotyczących polityki migracyjnej oraz polepszyć przejrzystość usług administracyjnych. 

Urs Unkauf, który reprezentował Niemcy powiedział, że jego państwo również podziwiało się temu, jak Polska poradziła sobie z tymi wyzwaniami. Poprzedni kryzys uchodźcy pomógł Niemcom poradzić sobie z procesami integracyjnymi i jest cenną lekcją, z której niemieckie władze na wszystkich szczeblach korzystają obecnie. W Niemczech skutecznie działa zasada pomocniczości –mówiąca o tym, że każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa. Wypracowane mechanizmy, procedury i wyciągnięte konsekwencje z popełnionych błędów pozwolili Niemcom na stosunkowo sprawne poradzenie sobie z obecną nadzwyczajną sytuacją wynikającą z agresji rosyjskiej na Ukrainie. W tym przypadku, wszystkie państwa europejskie musieli podejmować natychmiastowe działania we współpracy z biznesem i społeczeństwem obywatelskim. Zarówno federalne ministerstwo spraw wewnętrznych, jak i landowe resorty zajmujące się uchodźcami przygotowywały się do przyjęcia nowych osób, gromadząc dane o wolnych miejscach w ośrodkach zakwaterowania dla azylantów. Szybko jednak zdano sobie sprawę, że wstępne założenia są zbyt optymistyczne i muszą zostać gwałtownie zweryfikowane wraz z tysiącami osób, które dzień w dzień przyjeżdżają do Niemiec, uciekając przed bombami. Natomiast teraz, zdaniem Ursa Unkaufa – po roku od momentu rozpoczęcia wojny, należy myśleć o rozwiązaniach systemowych na poziomie europejskim. 

Alexander Dubowy, reprezentujący głównego partnera rządu Austrii, w sprawach polityki migracyjnej – Austriacki Fundusz Integracji podzielił się rozwiązaniami, które udało im się skutecznie wdrożyć. Jego zdaniem, każde państwo europejskie spotyka się z podobnymi wyzwaniami w tej kwestii, dlatego konieczna jest wymiana wiedzy i doświadczeń. Austria stworzyła organizację TeamUkraine która zajmuje się organizacją kursów językowych, angażuje do wspólnej pracy zarówno austriackich, jak i ukraińskich wolontariuszy, tworzy programy integracyjne dla dzieci i młodzieży. 

Jedna z panelistek – Iryna Shatkivska sama jest uchodźczynią, a z wykształcenia i zawodu -psychologiem mówiła o potrzebie pomocy psychologicznej, której brakuje w Polsce, Niemczech, ale i innych państwach przyjmujących. Jej zdaniem, każde państwo powinno doszkalać psychologów i tworzyć centrum pomocy dla matek, które, z kolei, będą dalej pomagać swoim dzieciom przezwyciężać trudności psychologiczne związane z wojną i przeprowadzeniem się do innego państwa.

W drugiej części debaty, paneliści poruszyli kwestię integracji długoterminowej. Ich zdaniem, każde państwo powinno ułatwić proces uznawania dyplomów i kwalifikacji, żeby umożliwić Ukraińcom możliwość zatrudnienia na stanowiska, które odpowiadają ich kompetencjom i umożliwią im otrzymanie wynagrodzenia, umożliwiającego godne życie. Pod tym względem Polska szybciej wprowadza odpowiednie zmiany. Na koniec, uczestnicy panelu dyskutowali o konieczności przeprowadzenia programów wsparcia dla społeczeństw przyjmujących i walczyć z tendencjami negatywnymi. Zdaniem mówców, ludzie nie powinni odczuwać obniżenia poziomu życia wskutek napływu uchodźców, a zadaniem państw jest wsparcie ich motywacji do udzielenia pomocy potrzebującym. Obecna sytuacja może w dużej mierze polepszyć relacje pomiędzy Ukrainą a innymi państwami europejskimi i nawiązać długotrwałe relacje międzyludzkie. Dlatego każda ze stron powinna pielęgnować te więzi i tworzyć wspólne projekty, wydarzenia kulturalne, wymiany młodzieżowe. Takie inicjatywy pomogą stworzyć podstawę do dalszej współpracy i komunikacji.

Debata została przeprowadzona w ramach projektu „4Ukraine. Wyzwania migracyjne: lekcje z Polski i Niemiec” programu „Mosty przyszłości. Polska i Niemcy dla Ukrainy” Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.  Projekt jest finansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec. Partnerami wydarzenia są Fundacja „Nasz Wybór” i Federalne Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego i Handlu Zagranicznego (BWA).